Oleh : YNW
Di sebuah nagari di kaki Bukik Barisan, hiduik urangnyo bak pepatah “kok batang tarandam aia, kok gunuang basampik kabut.” Alamnyo rancak, sawah terbentang, rumah gadang barisi ramai, dan suara kokok ayam basaluan jo bunyi talempong di acara baralek.
Nagari itu sudah turun-temurun aman. Anak-anak bisa barandam di batang aia, gadih-gadih bisa manyauk padi di sawah, dan rang mudo bisa basilek di halaman surau.
Namun, suatu hari, muncul rencana dari sekelompok urang rantau nan pulang kampuang. “Kito buat pagar tinggi sabalah nagari,” kato salah seorangnyo, namo Andre. “Supayo aman, indak ado urang luar nan masuk saketeknyo. Lihatlah, dunia kini alah banyak orang jahat. Nan datang bisa mancari ribut, bisa mancari harta, malah bisa mancari bibitnyo urang.”
Banyak urang kampuang nan mulai bimbang. Ado nan setuju, ado nan ragu. Di lapau kopi, diskusi maruncak.
“Kalau dipikir, elok juo ado pagar, sabalun bencana datang,” celetuk Nusron, urang mudo nan masih panas darahnyo.
Tapi, Mak Udo, urang tuo nan kaciak badan tapi dalek pangatahuan, langsung manyambuang kato:
“Anakku, pagar tinggi indak salamo-lamo bisa mamiliahkan urang dari bala. Pagar batin kito, itu lah adat nan dipakai, syarak nan dituruti, jo silaturahmi nan indak basuruak. Kok itu talupa, nan muko indak dapek jago, nan dalam bisa bubuek.”
Kato itu bagai alun menghantam batu. Hening sejenak lapau kopi, hanya bunyi sendok mambentur gelas nan masih basisa kopi hitam.
Musyawarah di Surau
Malam itu, di surau nan atapnyo gadang dan lantainyo dingin, urang nagari bakumpua. Nan tuo, nan mudo, bundo kanduang, dan niniak mamak duduk basamo. Api lampu togok manari di dinding, jo hawa malam nan dingin, tapi hati maraka anget karano silaturahmi.
Datuk Marajo, panghulu nan ditakuti kawan disayangi lawan, manyuaro:
“Anak kamanakan, kita indak barhak mautus sacepatnyo. Alam takambang jadi guru, adat jadi pedoman, syarak jadi pakok. Mari kito rundingkan baik-baik.”
Seorang pemuda menunduk, lalu berkata lirih:
“Tapi, Datuk... kok ado urang nan datang mancari gara-gara? Kok nagari kito dimasuki maling atau urang asing nan indak tahu sopan santun?”
Mak Udo, nan duduk di sudut surau, tersenyum tenang.
“Anak mudo, dengarkanlah. Nagari ko indak hanya dijago jo tembok batu. Nan manjadi pagar kito saban hari, itu lah persatuan hati. Kok urang basatu, jo rukun, jo saling jago, indak akan lamo masalah tagok jalan. Tembok bisa roboh, tapi silaturahmi jo mufakat, itu lah pagar nan indak bisa dihancuakan.”
Bundo Kanduang ikut manyambuang kato.
“Kami, para ibu, barangkali indak tau banyak soal pagar tinggi. Tapi kami tau, kok anak kamanakan rancak silaturahmi, indak ado urang luar nan barani mancari rusuh. Sebab urang nan datang ka nagari, indak hanya mancaliak tembok, tapi mancaliak wajah urangnyo. Kok wajah urangnyo barek suram, nagari tampak rawan. Tapi kok wajah urangnyo barek senyum, nagari tampak aman.”
Seorang pemuda lain, Riko, mulai paham.
“Jadi, nan dimaksud pagar itu, bukan batu jo kawat, tapi hati jo mufakat?”
“Betul, nak,” sahut Datuk Marajo. “Tambo kito indak ado nan menceritakan pagar nan tinggi. Nan ado, pepatah: adat basandi syarak, syarak basandi Kitabullah. Itu lah pagar nan sabana-bana. Syarak mambimbing hati, adat mamagari tingkah laku, persatuan manyambung rasa, silaturahmi mambuek nagari kokoh. Itulah pagar nan indak tampak, tapi indak bisa digoyahkan.”
Nagari Nan Kokoh
Sejak hari itu, semangat nagari berubah. Bukannya membangun tembok tinggi, urang nagari malah memperkuat gotong royong. Baralek dilaksanakan jo ramai-ramai, sawah digarap basamo, randai ditampilkan sabalun bulan purnama.
Anak mudo indak barlarian mancarai hiburan ka luar, karano di dalam nagari alah ado rasa persaudaraan nan kuat. Niniak mamak mamangku kamanakan, bundo kanduang mambimbing cucu jo anak, dan alim ulama manyuluh di surau saban malam.
Orang luar nan datang pun kagum. “Nagari ko indak banyak pagar, tapi aman sakali. Kok bisa?”
Jawaban urang nagari singkat tapi dalam:
“Nagari kito dijago indak dek tembok, tapi dek adat nan dipakai, syarak nan dituruti, persatuan jo silaturahmi nan dijunjung.”
Dan malam itu, bulan tampak mambayang di langik, seakan-akan ikut mamintehkan nagari nan pagarnyo indak tampak, tapi kokoh bak batu karang di lautan.
